Prva dokumentirana referenca na elektronske cigarete je bio patent, koji je podnio Joseph Robinsson 1930-ih, ali koji nije nikada komercijaliziran. Herbert A. Gilbert 1960-ih je napravio nešto što je nalikovalo modernim e-cigaretama, a pionir IT industrije Phil Ray izumio je e-cigaretu koja ustvari nije bila elektronski uređaj, nego je radila na principu isparavanja nikotina. Na osnovu nje je urađena prva istraživačka studija na temu isporuke nikotina.
Ljekari pri UCLA 1984. godine razvili su prvi nikotinski flaster koji je i danas u širokoj upotrebi. Početkom 21. stoljeća pojavljuju se nova rješenja kao što su savremene alternative cigaretama. Razlog za sva inovativna rješenja i dalje je bio isti – suzbijanje štetnih posljedica koje po organizam donosi paljenje cigareta, odnosno duhanski dim, katran i ugljenmonoksid.
Usprkos antipušačkim politikama i strogim regulativama, prema posljednjim podacima Svjetske zdravstvene organizacije, u svijetu još uvijek ima više od 1,1 milijarde pušača. Broj aktivnih pušača i u Bosni i Hercegovini ukazuje koliko je ljudima teško odreći se ove loše navike, iako znaju da cigarete i izlaganje duhanskom dimu utiču na njihov organizam. Ako uzmemo u obzir činjenicu da se posljednjih 30 godina intenzivno uvode oštre zabrane pušenja u svijetu i u tom cilju provode velike kampanje, postavlja se pitanje jesu li te mjere djelotvorne i je li to dobar način da se iskorijene pušenje i duhanski dim?
Jedna od zemalja sa najrestriktivnijim režimom po pitanju pušenja je Australija, gdje je očigledno da stroge zabrane i visoka cijena cigareta nisu bili dovoljni da borba sa duhanskim dimom bude uspješna. Uvidjevši ovo, regulatori su omogućili pristup novim opcijama i prihvatili mogućnost isporuke nikotina na manje štetan način. Od oktobra ove godine, uveli su mogućnost dobijanja nikotina uz ljekarski recept, čime žele pomoći pušačima da istraju u namjeri da ostave cigarete.
Odakle početi?
Nauka je prije više decenija dokazala da je glavni uzročnik nastanka bolesti povezanih s pušenjem duhanski dim, koji nastaje sagorijevanjem i sadrži više od 6.000 štetnih materija, od koji je oko 100 kancerogeno. S druge strane, mnogi pušači koji žele ostaviti cigarete prolaze kroz prilično težak period odvikavanja, a neki pokušavaju čak i po nekoliko puta da prekinu s tim porokom. Za one koji žele promijeniti ovu naviku, ali nisu spremni u potpunosti je se odreći, važno je pravilno informiranje o svim raspoloživim opcijama, poput koncepta smanjenja štete o kom se sve više govori u svijetu, kao i o tome šta donose manje štetne alternative pušenju te u čemu je ključna razlika u odnosu na cigarete.
Je li rješenje u nauci i tehnologiji?
Nauka i tehnologija još od druge polovine 20. stoljeća intenzivno rade na rješavanju problema s pušenjem. Razlog za sve inovacije i dalje je bio isti, jer uprkos svim nastojanjima, kampanjama i sredstvima za odvikavanje od pušenja, u svijetu i dalje cigarete konzumira svaki šesti stanovnik. Broj pušača raste, ali i broj onih koji nisu sretni zbog svog poroka, ali iz različitih motiva ne žele ga se odreći. Zato se javila potreba i za novim, alternativnim rješenjima. Na tržištu su se prije oko sedam godina pojavili duhanski proizvodi bazirani na tehnologiji zagrijavanja, a ne sagorijevanja duvana. IQOS je predvodnik u stvaranju te nove kategorije, a prvi koji su ga u velikoj mjeri prihvatili su Japanci. Postao je opcija za one koji žele bolju alternativu cigaretama, jer poput njih koristi pravi duhan, ali oslobođen štetnih materija koje nastaju prilikom sagorijevanja cigareta.
Glavna razlika je u aerosolu koji se oslobađa kod korištenja IQOS-a, uređaja za zagrijavanje duhana, a koji emitira značajno manje štetnih materija u odnosu na duhanski dim tradicionalnih cigareta. Eksperti iz oblasti javnog zdravlja sve češće navode prelazak na naučno dokazane i provjerene alternative kao jedno od rješenja da se ostvari globalni cilj – svijet bez duhanskog dima i smanjenje štetnog uticaja konzumiranja cigareta po zdravlje ljudi.
U prilog korištenju alternativa ide i činjenica da je IQOS u julu prošle godine dobio saglasnost o manjoj izloženosti štetnim materijama prilikom korištenja i to od jednog od najrelevantnijih svjetskih zdravstvenih regulatora – Američke agencije za hranu i lijekove (FDA). Ova odluka ga svrstava u kategoriju proizvoda “modificiranog rizika” (MRTP), potvrđujući da se njegovim korištenjem značajno smanjuje izloženost štetnim i potencijalno štetnim materijama.