Oktobar, mjesec borbe protiv karcinoma dojke, prilika je da se podsjetimo na ključne činjenice o ovoj bolesti koja, uprkos napretku u dijagnostici i terapiji, i dalje predstavlja veliki zdravstveni izazov.
Iako se rani karcinom dojke danas uspješno liječi i stopa preživljenja je visoka, borba protiv bolesti ne završava završetkom terapije. Rizik od povratka bolesti ostaje prisutan, tih, ali stvaran – i zahtijeva dugoročnu saradnju pacijentice i onkologa, redovne kontrole te dosljedno sprovođenje preporučene terapije. Više na tu temu govorila je doc. dr. Berisa Hasanbegović.
Koja je definicija ranog karcinoma dojke?
“Rani karcinom dojke je karcinom koji se nije proširio izvan dojke i pripadajućih pazušnih limfnih čvorova. To je dijagnoza koja se postavlja nakon kliničkog, radiološkog i patološkog pregleda, a zvaničnom medicinskom terminologijom označava stadije bolesti od I do III”, pojašnjava Hasanbegović.
Dodaje da saznanje dijagnoze karcinoma dojke, bilo kojeg stadija, i dalje predstavlja šok za pacijenta i njegovu porodicu, iako se onkološko liječenje značajno promijenilo u smislu efikasnosti i smanjenja neželjenih efekata.
Koji su faktori rizika za povrat bolesti?
“Zadatak onkologa je da pacijentici objasni njenu dijagnozu i proces liječenja, i takav razgovor uvijek sadrži rečenicu da prognoza bolesti i plan liječenja zavise od stadija bolesti i molekularnog profila samog tumora. Stadij bolesti ovisi o veličini tumora u dojci i broju limfnih čvorova u pazuhu zahvaćenih malignim promjenama. Rizik od povrata bolesti je viši sa višim stadijem, te većim brojem zahvaćenih limfnih čvorova, pa tako stadiji N2 (4-9 pozitivnih limfnih čvorova) i N3 (10 i više pozitivnih limfnih čvorova) imaju najvišu stopu rizika od povrata bolesti unutar prve 3 godine od dijagnoze”, kaže Hasanbegović.
Molekularni profil karcinoma dojke je, pojašnjava Hasanbegović, definisan statusom estrogenskih (ER), progesteronskih (PR) i HER2 receptora, te faktorom proliferacije Ki67 i gradusom tumora (G). Na osnovu ovih parametara karcinomi dojke se dijele u ER-pozitivne, HER2-pozitivne i trostruko negativne (ER-,PR-, HER2-). ER ili hormonski pozitivni karcinom dojke čini oko 70% svih novodijagnosticiranih karcinoma dojke, uglavnom ima manje agresivan tok i bolju prognozu u odnosu na druge podtipove.
Koliko je čest povrat karcinoma dojke?
Iako rani stadij bolesti znači bolju prognozu i mogućnost izlječenja – Hasanbegović napominje – rizik od povrata uvijek postoji. Smanjenje tog rizika razlog je primjene adjuvantne (postoperativne) onkološke terapije, koja se može sastojati od kemo-, radio-, ciljane ili hormonske terapije, ili njihove kombinacije.
“Povrat bolesti može biti lokalni (na mjestu ranijeg karcinoma) ili udaljeni (druga dojka, pluća, jetra, kosti, mozak, koža), i može se javiti ubrzo ili godinama nakon postavljanja dijagnoze. Važno je da pacijentica bude informisana o riziku od povrata bolesti – ne da bi se povećao strah, već da bi se naglasila važnost sprovođenja preporučene terapije i redovnih kontrolnih pregleda”, kaže Hasanbegović.
Prema podacima iz literature, više od 50% recidiva hormonski pozitivnog ranog karcinoma dojke javlja se nakon pet godina od dijagnoze, čak i nakon završene adjuvantne terapije. Kod pacijentica s višim stadijem bolesti i zahvaćenim limfnim čvorovima, najveća stopa recidiva javlja se u prve tri godine, ali povrat se može dogoditi i mnogo kasnije. Drugim riječima, rizik od povrata bolesti nikada nije nula — čak ni dvadeset godina nakon dijagnoze.
Šta pacijentice mogu same učiniti da smanje rizik?
Pacijentice se, svaka na svoj način, individualno ponašaju tokom i nakon liječenja. Otvorena komunikacija i povjerenje između ljekara i pacijentica ključni su za uspješno liječenje. Najduži dio tretmana hormonski pozitivnog karcinoma dojke čini hormonalna terapija koje je u tabletarnom obliku. Onkolog ne može kontrolisati da li pacijentica redovno uzima tablete u kućnim uslovima, stoga pacijentica mora shvatati važnost redovnog uzimanja terapije”, navodi Hasanbegović.
Uz preporučene specifične onkološke terapije, prognoza bolesti ovisi i o zdravom životnom stilu, koji podrazumijeva održavanje optimalne tjelesne težine, fizičku aktivnost, kvalitetan san i pravilnu ishranu, obogaćenu vlaknima, namirnicama protuupalnog karaktera, nezasićenim masnim kiselinama, sa reduciranom količinom ugljikohidrata.
“Uz sve navedeno, podrška porodice i zajednice, komunikacija sa drugim pacijenticama u okviru Udruženja pacijenata, psihološka podrška, edukacija o bolesti i liječenju ili druge vrste aktivnosti koje podižu raspoloženje i povećavaju kvalitet života, apsolutno su preporučive”, kazala je Hasanbegović.
Zašto je važno dugoročno praćenje i saradnja s ljekarom?
Saradnja i komunikacija između pacijenta i zdravstvenog radnika ključni su za uspješno liječenje. Pacijent treba biti aktivno uključen u dijagnostiku i tretman svoje bolesti, te upoznat sa svakim segmentom i korakom u donošenju odluka. Poznavanje svih aspekata bolesti pomaže u održavanju mentalne stabilnosti i pozitivnog stava pacijenta tokom liječenja.
“Strah od povrata bolesti je stvaran, ali postoje načini da se sa njim nosite. Ne čekajte da se bolest vrati – budite proaktivni. Pridržavajte se terapije, redovno idite na kontrole i razgovarajte sa svojim ljekarom o svim pitanjima i strahovima. Educirajte se i potražite podršku – zajedno možemo smanjiti rizik od povrata bolesti i omogućiti dug, kvalitetan život”, poručuje Hasanbegović te zaključuje: “Karcinom dojke je danas hronična bolest s kojom se živi.”
Objavu članka je sponzorisala kompanija Novartis Pharma Inc., Predstavništvo u BiH; 10/2025; FA-11537907
