Nakon godina pravne nesigurnosti i nepovoljnih sudskih presuda koje su opterećivale mlade ljekare specijalizante u Federaciji Bosne i Hercegovine, došlo je do značajne pravne promjene. Vrhovni sud Federacije BiH donio je novi pravni stav kojim je ukinuta obaveza specijalizanata da vrate isplaćene plaće i naknade u slučaju prijevremenog raskida radnog odnosa.
U presudi broj: 58 0 P 220129 24 Rev od 20.03.2025. godine, Sud se oslonio na praksu najviših sudskih instanci u regiji te izmijenio dosadašnje tumačenje po kojem su bruto plate i druge naknade bile tretirane kao dio troškova specijalizacije – što je u praksi značilo njihovu obavezu povrata zdravstvenim ustanovama ako bi ljekar napustio posao prije isteka ugovora.
Građansko odjeljenje Vrhovnog suda FBiH je na sjednici održanoj 19. marta 2025. godine jasno potvrdilo novi pravni stav:
„Isplaćene bruto i neto plaće, kao i druge naknade vezane uz radni odnos, ne mogu se smatrati troškovima specijalizacije, bez obzira gdje je specijalizant obavljao svoj rad.“
Prema ovom tumačenju, primanja poput plate, toplog obroka i naknade za odvojeni život više se ne smatraju “troškovima specijalizacije”, te specijalizanti nisu obavezni na njihov povrat u slučaju raskida radnog odnosa.
Sud je u obrazloženju posebno istakao važnost plaće kao osnovnog egzistencijalnog sredstva, naglašavajući njen socijalni i pravni značaj:
„Plaća, kao naknada za obavljeni rad, predstavlja temeljni socijalno-ekonomski institut radnog prava, zbog čega je pravo na plaću strogo regulirano Zakonom o radu FBiH (čl. 75–83), kao i Zakonom o izvršnom postupku FBiH (čl. 138).“
Pored toga, sud je ukazao i na međunarodne standarde, posebno se pozivajući na član 7. Međunarodnog pakta o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, koji garantuje pravo na zaradu kao osnovno pravo radnika i njegove porodice, koje se može ograničiti samo u izuzetnim, zakonom propisanim slučajevima.
Prethodna sudska praksa – uključujući presude broj: 58 0 P 059430 20 Rev od 06.10.2020. i 39 0 Rs 040972 19 Rev od 08.06.2021. – nametala je obavezu vraćanja plata i onda kada specijalizacija nije bila neposredno povezana s konkretnim radnim angažmanom, što je za mnoge mlade ljekare predstavljalo znatan finansijski teret i otežavalo profesionalni razvoj.
Ova nova presuda dolazi u ključnom trenutku kada mnogi mladi ljekari razmatraju odlazak iz zemlje zbog nesigurnih i ograničavajućih uslova rada. Time se specijalizantima pruža veća pravna sigurnost, a zdravstvene ustanove se podstiču da preispitaju dosadašnju praksu uslovljavanja ostanka kroz mehanizme povrata plata, jasno razdvajajući edukacione troškove od zakonski zaštićenih radnih primanja.